ΔΕΚΑ ΑΛΗΘΕΙΕΣ για το Κυκλοφοριακό που συνήθως δεν … λέγονται

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ: Οι αστικές μετακινήσεις ΔΕΝ είναι ένα σύστημα που μπορεί να αντιμετωπισθεί με ένα μόνιμο σχεδιασμό, εφ’ άπαξ. Αντίθετα η ραγδαία εξάπλωση των πόλεων προκαλεί ένα φαύλο κύκλο: Αύξηση της χρήσης Ι.Χ. – Νέα οδικά έργα  - Ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων – Αύξηση των μετακινήσεων - Αύξηση της χρήσης Ι.Χ. κ.ο.κ. Συμπέρασμα: Όσο περισσότερες αρτηρίες γίνονται, τόσο περισσότερο αυξάνονται η κυκλοφορία και η συμφόρηση. Το αποτέλεσμα είναι η υπερφόρτωση του οδικού δικτύου να οξύνεται αδιάκοπα. Γι’ αυτό  δεν θα πρέπει να καλλιεργούνται ανεδαφικές προσδοκίες στο κοινό ότι με κάποιο οδικό έργο ή με κάποιο κυκλοφοριακό μέτρο θα λυθούν τα προβλήματα (π.χ. δακτύλιος, διάνοιξη Κανακάρη, μικρή περιμετρική, πολυώροφα γκαράζ στο κέντρο κλπ). Απαιτείται μια δέσμη μέτρων ανάλογα με τους στόχους που θέτει κάθε φορά η κοινωνία όταν γίνεται ανασχεδιασμός του συστήματος.

ΟΙ ΛΥΣΕΙΣ: Η ανεξέλεγκτη και πολλές φορές παράνομη χρήση του Ι.Χ. μέσα στους στενούς και ανεπαρκείς δημόσιους χώρους των ελληνικών πόλεων (και κυρίως μέσα στα ιστορικά και πυκνοδομημένα κέντρα τους) ΔΕΝ εξυπηρετεί τις οικονομικές δραστηριότητες (εμπόριο, τουρισμό, υπηρεσίες κλπ), την ποιότητα ζωής, την προστασία του περιβάλλοντος και τη δημόσια υγεία. Αντίθετα ο περιορισμός των μετακινήσεων με το Ι.Χ. και η συνειδητή επιλογή των μαζικών μεταφορών, της ποδηλασίας και της πεζοκίνησης είναι εκείνη που εξασφαλίζει την βελτίωση της ποιότητας ζωής και την ανάκαμψη της οικονομίας. Όσο περισσότερες διευκολύνσεις προσφέρουμε στα Ι.Χ. τόσο περισσότερο αυξάνεται η χρήση τους και ο πληθυσμός τους. Είναι σαν ένα αέριο που εξαπλώνεται επικίνδυνα και καταλαμβάνει όσο χώρο του αφήσεις. Στο μέλλον θα υποχρεωθούμε να εφαρμόσουμε περιοριστικά μέτρα όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες (π.χ. Ιαπωνία): όποιος αγοράζει Ι.Χ. θα πρέπει να διαθέτει ιδιωτική θέση στάθμευσης.

ΜΟΝΤΕΛΑ ΠΟΛΕΩΝ: Ο σημερινός πολίτης ΔΕΝ πρέπει να υιοθετήσει το μοντέλο της απρόσωπης, μηχανοκρατούμενης και πυκνοδομημένης πόλης. Η απομάκρυνσή μας από τη φύση προκαλεί ψυχοσωματικές ανισορροπίες, απομόνωση,  εγκληματικότητα. Η κάθε πόλη έχει ανάγκη από κατάλληλους και ελκυστικούς δημόσιους χώρους, που αλλάζουν το τοπίο, που αναδύουν από το παρελθόν την ιστορία και τον πολιτισμό της, που γίνονται ο αγαπημένος τόπος συνεύρεσης ανθρώπων και  ομάδων. Εκεί ο ενεργός πολίτης μπορεί να ξαναβρεί τους δεσμούς του με το χώρο και την πόλη του, να διασώσει την ταυτότητά του, να προστατέψει τη γειτονιά του (με ζώνες ήπιας κυκλοφορίας  και με πεζοδρόμους), να οργανώσει την κυκλοφορία με τοπικές διαδρομές και τέλος να διεκδικήσει και να αναπλάσει τους αναγκαίους χώρους για αστικά πάρκα, για εστίες πολιτισμού, για επικοινωνία, για να έχει τα γιορτινά του σαλόνια. (Πώς θέλουμε σε κάθε συνοικία να διοργανώσουμε πολιτιστικά δρώμενα όταν παράλληλα δεν προστατέψουμε τη λειτουργικότητά της).

ΣΤΕΛΕΧΗ: Για το σχεδιασμό, την ανάπτυξη και τη λειτουργία μιας πόλης ΔΕΝ αρκούν οι ειδικοί για τον πολεοδομικό και κυκλοφοριακό σχεδιασμό αλλά θα πρέπει να συνδράμουν και οι κοινωνιολόγοι, οι περιβαλλοντολόγοι και ακόμα οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, που γνωρίζουν την ιστορία και τον πολιτισμό κάθε τόπου. (Π.χ. ένας συγκοινωνιολόγος μπορεί εύκολα να συνηγορήσει στο να κλείσει ένα ποτάμι και να γίνει λεωφόρος ενώ ένας περιβαλλοντολόγος θα πει όχι. Στην Ευρώπη σήμερα ανοίγουν όσα ποτάμια στο παρελθόν τα είχαν κλείσει). Μέχρι πρότινος, (Ολυμπιακούς Αγώνες), η πολιτεία δεν αξιοποίησε τους ειδικούς επιστήμονες για την προώθηση των ΜΜΜ. Αντιθέτως άσκησε πολιτική πριμοδότησης του Ι.Χ.

ΚΟΣΤΟΣ Ι.Χ.: Οι επιβαρύνσεις που προκαλεί στο κοινωνικό σύνολο η χρήση του Ι.Χ. είναι πολλαπλές και δημιουργούν ένα υψηλό κόστος το οποίο δεν καλύπτεται από τους χρήστες του Ι.Χ. παρά μόνο σε ένα μικρό ποσοστό. Το υπόλοιπο μετακυλίεται και επιβαρύνει το κοινωνικό σύνολο. Τέτοιες επιβαρύνσεις είναι:

α)  Ρύπανση (ατμοσφαιρική, ηχητική, αισθητική κλπ).

β)  Απώλειες σε ανθρωποώρες, καύσιμα, φθορές, ατυχήματα, δημόσια υγεία.

γ)  Κατάληψη δημόσιων και κοινόχρηστων χώρων (δρόμοι πολλών λωρίδων, χώροι  στάθμευσης, πυλωτές, πεζόδρομοι).

δ) Δέσμευση επαγγελματικών χώρων (συνεργεία, πλυντήρια, πρατήρια καυσίμων, καταστήματα πωλήσεων, ανταλλακτικών, πολυώροφα γκαράζ κλπ).

ε)  Απώλεια συναλλάγματος από τις εισαγωγές αυτοκινήτων.

στ) Κοινωνικές επιπτώσεις: τα αυτοκίνητα σε κάθε γειτονιά έχουν καταπατήσει χώρους που πριν ανήκαν στα παιδιά, στους ηλικιωμένους, στους πεζούς και στους ποδηλάτες.

ΚΟΣΤΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ: Ένα αξιόπιστο και σύγχρονο σύστημα αστικών μεταφορών που μειώνει το κοινωνικό κόστος, βελτιώνει την ποιότητα και συχνότητα των αστικών συγκοινωνιών και προστατεύει το περιβάλλον, ΔΕΝ προσφέρει οφέλη μόνο στους χρήστες του αλλά επίσης στις οικονομικές μονάδες της περιοχής, στους κατοίκους, στους κατόχους των Ι.Χ., στους φορείς που αναλαμβάνουν το συγκοινωνιακό έργο και τέλος σε όσους διαχειρίζονται τους εθνικούς και κοινοτικούς πόρους. Στο κόστος λειτουργίας του συστήματος, που είναι συνάρτηση του επιπέδου εξυπηρέτησης, του εξοπλισμού και των αναγκαίων υποδομών, θα πρέπει να συνεισφέρουν ΟΛΟΙ όσοι ωφελούνται, με κατάλληλο επιμερισμό. Π.χ. ένα ανταποδοτικό τέλος για τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις, μαζί με τα τέλη στάθμευσης από τα Ι.Χ. και τα έσοδα από παραβάσεις, θα αποτελούσαν ένα σημαντικό ποσό για την επιδότηση του εισιτηρίου. Άλλωστε η συμμετοχή του πολίτη είναι αυτή που τον ενεργοποιεί για να διεκδικήσει και να υποστηρίξει ένα σωστό σύστημα. Παράλληλα η πολιτεία θα μπορούσε, αξιοποιώντας εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, να αναλάβει το υψηλό κόστος για την απόκτηση χώρων στάθμευσης εκτός της κεντρικής περιοχής.

ΥΠΟΔΟΜΕΣ: Οι χώροι στάθμευσης (parking) ΔΕΝ πρέπει να προτείνονται χωρίς τεκμηριωμένη μελέτη, ιδιαίτερα για τα κέντρα των πόλεων. Οι επιστημονικές μετρήσεις έχουν δείξει ότι προσελκύουν κίνηση αυτοκινήτων και αντί να επιλύουν, πολλές φορές επιδεινώνουν τα κυκλοφοριακά και περιβαλλοντικά προβλήματα, υποβαθμίζοντας την περιοχή. Συνήθως εξυπηρετείται μια μικρή μειοψηφία εις βάρος της πλειοψηφίας των πολιτών. Σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα συνδυασμένων μεταφορών (π.χ. με γραμμές κορμού και τροφοδοτικές γραμμές), θα πρέπει να δεσμεύουμε χώρους στάθμευσης στην περιφέρεια της πόλης, σε σημεία πλησίον των γραμμών κορμού, έτσι ώστε να μην επιβαρύνουμε το κέντρο με επιπρόσθετες και ανεπιθύμητες λειτουργίες.

ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: Ένα στοιχείο «κλειδί» στο σχεδιασμό των συνδυασμένων μεταφορών είναι η μετεπιβίβαση. Για τις σύγχρονες αστικές συγκοινωνίες η λύση ΔΕΝ είναι μία γραμμή λεωφορείου που θα σε πάρει από τη γειτονιά σου και μετά από πολλούς ελιγμούς, παρεκκλίσεις  και επικαλύψεις άλλων γραμμών θα καταλήξει στο κέντρο της πόλης, επιβαρύνοντας το με συσσώρευση αφετηριών. Καθώς η πόλη εξαπλώνεται είναι ανάγκη να φύγουμε από ένα ακτινωτό σύστημα, όπου όλα οδηγούν στο κέντρο, και να περάσουμε σε  γραμμές κορμού οι οποίες θα διασχίζουν ταχύτερα την πόλη και θα τροφοδοτούνται από τις τοπικές γραμμές. Στις μελέτες που έχω δημοσιεύσει τόσο για τις Αστικές Συγκοινωνίες όσο και για τους Ποδηλατοδρόμους της Πάτρας δίνω έμφαση στη συγκοινωνιακή σύνδεση των περιφερειακών περιοχών με τα τοπικά εμπορικά τους κέντρα και τις παραλίες που τους αντιστοιχούν. Αυτό θα ενισχύσει μια πολυκεντρική δομή της πόλης ενώ παράλληλα οι γραμμές κορμού θα αποσυμφορήσουν το κέντρο από τις αφετηρίες, θα αυξήσουν τη μεταφορική ικανότητα των κεντρικών αρτηριών και θα αξιοποιήσουν χώρους στάθμευσης εκτός κεντρικής περιοχής.

ΝΟΟΤΡΟΠΙΕΣ: Εκτός από την άναρχη ανάπτυξη των πόλεων, το κυκλοφοριακό πρόβλημα συνδέεται άμεσα με φαινόμενα παρακμής της κοινωνίας μας που εκτρέφουν έναν άκρατο καταναλωτισμό, τάσεις εγωκεντρισμού και αδιαφορίας για τα κοινά. Εκείνος που αυθαίρετα απαιτεί μια μακροχρόνια στάθμευση στο κέντρο της πόλης (π.χ. για 10 ώρες αντί για 2), είναι ο ίδιος που αυθαίρετα απαιτεί μια μακροχρόνια κατάληψη ενός κρεβατιού σε ένα δημόσιο Νοσοκομείο (π.χ. για 10 μέρες αντί για 5) ή μια μακροχρόνια παραμονή σε ένα δημόσιο Πανεπιστήμιο (π.χ. για 10 χρόνια αντί για 4). Είναι ο ίδιος που αλλάζει αυτοκίνητο κάθε 3 χρόνια και δεν θα δεχθεί ποτέ να το εγκαταλείψει για να μπει σε ένα λεωφορείο. Σε κάθε περίπτωση η Πολιτεία οφείλει να εφαρμόσει τα κατάλληλα φίλτρα για να προστατέψει τους δημόσιους χώρους και τις λειτουργίες τους.

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ: Τροχαία ατυχήματα, η ανοιχτή πληγή μας. Η πολιτεία οφείλει να αναλάβει παιδαγωγικό ρόλο. Η συστηματική διαφώτιση του κοινού πρέπει να προηγείται από τους ελέγχους και τα μέτρα ασφάλειας: κυκλοφοριακή αγωγή στα σχολεία, πάρκα κυκλοφοριακής αγωγής, ειδικές παρουσιάσεις στα ΜΜΕ, περιοδική επανεξέταση οδήγησης για ανανέωση διπλώματος, αυστηροί τεχνικοί έλεγχοι και μέτρα ασφάλειας. Κατά την εφαρμογή κάθε νέου μέτρου θα πρότεινα, για κάθε 1^η παράβαση, η «κλήση» να αντικαθίσταται με μια προειδοποιητική επιστολή, όπου θα αναλύεται η κυκλοφοριακή πολιτική και με ερωτηματολόγιο θα συλλέγονται πολύτιμα στοιχεία για τις προτιμήσεις των μετακινουμένων. Έτσι μια επιθετική πολιτική μετατρέπεται σε ουσιαστική συνεργασία με τον πολίτη.

Ανδρέας Γαλάνης, Επιχειρησιακός Ερευνητής, Ειδικός Αστικών Συγκοινωνιών